CIDP a ciąża – co warto wiedzieć?

Przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna (CIDP) to schorzenie neurologiczne, które w ciąży może stanowić szczególne wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. W okresie ciąży i połogu objawy choroby mogą się nasilać. Leczenie trzeba wtedy dobrać tak, by było skuteczne dla mamy i bezpieczne dla dziecka. W tym artykule znajdziesz najważniejsze informacje o tym, jak przebiega CIDP w ciąży i jakie są możliwości leczenia oraz wsparcia w tym wyjątkowym okresie.

Co to jest przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna?

CIDP to przewlekła choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje nerwy obwodowe. Uszkadzane są osłonki mielinowe, czyli warstwa ochronna włókien nerwowych. Powoduje to spowolnienie przekazywania sygnałów nerwowych i w konsekwencji uszkodzenia samych włókien. Objawy obejmują osłabienie siły mięśni, drętwienia, zaburzenia czucia oraz zmniejszenie odruchów. Choroba może przebiegać na różne sposoby – u niektórych osób pojawia się tylko raz, u innych powraca, a czasem postępuje stopniowo. Występują również różne odmiany CIDP, np. postać typowa, dystalna symetryczna, wieloogniskowa (zespół Lewisa-Sumnera), czuciowa czy ruchowa [2].

Jakie warianty CIDP występują i jak je odróżnić?

Najczęściej diagnozowaną postacią przewlekłej zapalnej polineuropatii demielinizacyjnej (CIDP) jest forma typowa, w której występują symetryczne osłabienie siły mięśniowej oraz zaburzenia czucia. Objawy zazwyczaj zaczynają się w kończynach dolnych, takich jak nogi i stopy, a następnie mogą obejmować ręce.

Wśród wariantów CIDP wyróżnia się także postać dystalną symetryczną (DADS), gdzie objawy rozwijają się głównie w dystalnych częściach ciała – w stopach i dłoniach. Z kolei zespół Lewisa-Sumnera (postać wieloogniskowa) charakteryzuje się zaburzeniami czucia oraz osłabieniem siły mięśniowej o asymetrycznej lokalizacji, które częściej dotyczą kończyn górnych. Objawy pojawiają się w więcej niż jednej kończynie.

Występują również bardziej specyficzne postacie CIDP, takie jak postać czuciowa, w której dominuje mrowienie, drętwienie i osłabione czucie (np. brak czucia wibracji), oraz postać ruchowa, w której głównym problemem jest osłabienie mięśni bez wyraźnych zaburzeń czucia.

Precyzyjne rozpoznanie typu CIDP ma kluczowe znaczenie, ponieważ przebieg choroby może różnić się u poszczególnych pacjentów, a wybór leczenia powinien być dostosowany do konkretnego przypadku. Ważne jest również wykluczenie innych przyczyn objawów, takich jak neuropatia cukrzycowa, która często występuje u osób z cukrzycą i może przypominać CIDP. Należy również uwzględnić różnicowanie z zespołem Guillaina-Barrégo, który rozwija się gwałtownie i ma ostry przebieg, w przeciwieństwie do przewlekłego charakteru CIDP. [1-2].

Jak ciąża wpływa na rozwój i przebieg CIDP?

Ciąża to czas wielu zmian w organizmie kobiety – zarówno hormonalnych, jak i dotyczących pracy układu odpornościowego. Te zmiany mogą wpływać na przebieg CIDP. Objawy choroby u niektórych kobiet nasilają się zwłaszcza w trzecim trymestrze ciąży i w połogu. Wynika to z faktu, że w trakcie ciąży układ odpornościowy działa w taki sposób, aby chronić rozwijające się dziecko. Po porodzie układ odpornościowy odzyskuje swoją pełną aktywność, co może prowadzić do nawrotu choroby lub nasilenia objawów [4].

Jakie objawy CIDP nasilają się w ciąży?

W czasie ciąży, szczególnie w trzecim trymestrze oraz w okresie połogu, objawy CIDP mogą ulec nasileniu. Objawy te nasilają się stopniowo i mogą znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie przyszłej mamy.

Najczęściej obserwuje się:

• osłabienie mięśni – trudności w podnoszeniu przedmiotów, wstawaniu z krzesła czy chodzeniu na dłuższe dystanse,
• niedowład kończyn – ograniczenie sprawności ruchowej, uczucie „ciężkich nóg” lub rąk,
• zaburzenia czucia – mrowienia, drętwienia lub pieczenie w dłoniach i stopach,
• osłabienie odruchów – np. zmniejszona reakcja mięśni na uderzenie młoteczkiem neurologicznym,
• rzadziej objawy ze strony nerwów czaszkowych, takie jak podwójne widzenie czy osłabienie mięśni twarzy (np. opadanie kącika ust).

Objawy te mogą się nasilać w ostatnich tygodniach ciąży i pierwszych tygodniach po porodzie, co jest szczególnie trudnym momentem dla kobiety opiekującej się noworodkiem. Dlatego kluczowe jest stałe monitorowanie i szybkie reagowanie na ewentualne pogorszenie stanu zdrowia [3][4].

Jak diagnozuje się CIDP u kobiet w ciąży?

Rozpoznanie CIDP u kobiet w ciąży jest wyzwaniem, ponieważ wiele objawów (np. osłabienie czy mrowienie kończyn) może być mylonych z dolegliwościami typowymi dla ciąży. Dlatego tak istotna jest konsultacja neurologiczna i wykonanie odpowiednich badań [1][2].

Najważniejsze elementy diagnostyki to:

• wywiad i badanie neurologiczne – lekarz ocenia siłę mięśni, czucie, odruchy i sposób chodzenia;
• badania elektrofizjologiczne (EMG, badanie przewodnictwa nerwowego) – sprawdzają, czy sygnały w nerwach biegną z odpowiednią szybkością. W CIDP zwykle są spowolnione lub czasem całkowicie zablokowane;
• badanie płynu mózgowo-rdzeniowego – wykonywane w drodze punkcji lędźwiowej; u chorych na CIDP stwierdza się zwykle podwyższony poziom białka przy prawidłowej liczbie komórek;
• badania krwi w kierunku obecności przeciwciał – niektóre z nich mogą wskazywać na specyficzny wariant choroby, który wymaga innego podejścia do leczenia;
• diagnostyka różnicowa – bardzo ważne jest odróżnienie CIDP od zespołu Guillaina-Barrégo (GBS), który rozwija się gwałtownie i wymaga pilnego leczenia.

Dla pacjentki w ciąży oznacza to, że proces diagnostyczny może obejmować kilka różnych badań, ale wszystkie mają na celu dokładne potwierdzenie choroby i wykluczenie innych schorzeń. Choć część badań (jak EMG czy punkcja lędźwiowa) może budzić obawy, są one bezpieczne w ciąży, jeśli wykonywane są pod odpowiednią kontrolą. Wczesne postawienie diagnozy daje szansę na szybsze włączenie leczenia i lepszą ochronę zdrowia zarówno mamy, jak i dziecka [1][2].

Jakie terapie immunomodulujące i immunosupresyjne stosuje się w CIDP podczas ciąży i połogu?

W czasie ciąży i połogu u kobiet z CIDP stosuje się różne sposoby leczenia. Do najczęściej wykorzystywanych należą:

• Immunoglobuliny dożylne (IVIG) – są uznawane za bezpieczne i skuteczne w leczeniu CIDP u kobiet w ciąży. Terapia jest zwykle realizowana w warunkach szpitalnych lub w ośrodkach specjalistycznych pod kontrolą lekarza
• Immunoglobuliny podskórne (SCIG) to forma leczenia stosowana w terapii podtrzymującej. Leki te podaje się za pomocą zastrzyków podskórnych, zwykle w okolicę uda. Pacjentka, po odpowiednim przeszkoleniu, może samodzielnie wykonywać iniekcje w domu, co znacząco ogranicza potrzebę regularnych wizyt w szpitalu. Jest to szczególnie korzystne dla kobiet w ciąży oraz w pierwszych miesiącach po porodzie, kiedy mobilność pacjentki może być ograniczona.
• Plazmafereza to metoda leczenia stosowana w ciężkich zaostrzeniach CIDP, kiedy potrzebne jest szybkie zmniejszenie nasilenia objawów. Zabieg polega na usunięciu osocza, które zawiera szkodliwe przeciwciała atakujące nerwy. Krew pacjentki jest pobierana, następnie w urządzeniu separuje się osocze od pozostałych składników krwi. Objętość oddzielonego osocza zostaje zastąpiona przez płyny zastępcze (np. roztworem albumin), a odzyskiwane erytrocyty, płytki krwi i leukocyty są bezpośrednio lub pośrednio zwrotnie przetaczane pacjentowi. Plazmafereza przynosi szybkie efekty w postaci zmniejszenia nasilenia objawów i poprawy stanu klinicznego. Jednak ze względu na krótkotrwałość działania, stosuje się ją głównie w sytuacjach nagłych, takich jak ciężkie zaostrzenia choroby. Dla długoterminowej kontroli CIDP konieczne jest wdrożenie terapii podtrzymującej, np. z użyciem dożylnych (IVIG) lub podskórnych immunoglobulin (SCIG). Metoda jest uznawana za skuteczną w przypadku CIDP, ale jej zastosowanie wymaga odpowiedniego sprzętu i doświadczonego personelu medycznego.

• Glikokortykosteroidy – stosowane w wyjątkowych przypadkach, gdy inne metody leczenia są nieskuteczne lub niedostępne. Prednizon (lub inne glikokortykosteroidy) może być stosowany z zachowaniem ostrożności, szczególnie w drugiej połowie ciąży, ponieważ stanowi mniejsze ryzyko dla rozwijającego się dziecka. Należy jednak pamiętać, że długotrwałe stosowanie sterydów wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, takich jak cukrzyca ciążowa, nadciśnienie czy opóźnienie wzrostu płodu. Dlatego terapia sterydami powinna odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarskim i być stosowana jedynie tam, gdzie istnieją wyraźne wskazania medyczne.

Dzięki różnym opcjom terapeutycznym leczenie może być dostosowane indywidualnie – tak, aby było skuteczne dla mamy i jednocześnie bezpieczne dla dziecka [1][3].

Jakie są ryzyka i powikłania CIDP dla matki i dziecka?

U kobiet w ciąży z CIDP największym zagrożeniem jest nasilenie objawów neurologicznych, takich jak osłabienie mięśni, trudności w poruszaniu się czy zaburzenia czucia. Mogą one prowadzić do ograniczeń ruchowych i pogorszenia jakości życia, zwłaszcza w ostatnich tygodniach ciąży i w połogu. Dodatkowym czynnikiem ryzyka są infekcje, które mogą wywołać zaostrzenie choroby i utrudniać leczenie.

Jeśli chodzi o dziecko, obecnie nie opisuje się bezpośrednich powikłań wynikających z samego CIDP. Jednak ze względu na chorobę matki istotne jest monitorowanie stanu zdrowia noworodka, zwłaszcza gdy leczenie wymaga stosowania leków w okresie ciąży i karmienia piersią.

Dlatego, zamiast skupiać się tylko na ryzyku, warto również podkreślić, że większość kobiet z CIDP może bezpiecznie przejść ciążę i urodzić zdrowe dziecko, jeśli choroba jest odpowiednio kontrolowana. Ważne jest przygotowanie planu leczenia jeszcze przed zajściem w ciążę oraz stały kontakt z neurologiem i ginekologiem w trakcie jej trwania [1][3].

Jak prowadzić rehabilitację i wspierać jakość życia z CIDP po ciąży?

Rehabilitacja po porodzie u kobiet z CIDP skupia się przede wszystkim na odbudowie siły mięśni i poprawie równowagi. Ćwiczenia powinny być krótkie, ale regularne – lepiej ćwiczyć częściej i mniej intensywnie, niż narażać się na przemęczenie. Ważnym elementem jest trening chodu, który pomaga zmniejszyć ryzyko upadków, oraz delikatne rozciąganie, aby zapobiec przykurczom i sztywności stawów.

W przypadku niektórych kobiet może być potrzebne stosowanie ortez (np. w przypadku opadania stopy) lub pomocy do chodzenia, zwłaszcza w pierwszych tygodniach połogu, gdy osłabienie jest najsilniejsze.

Rehabilitacja powinna być też dostosowana do codziennych obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem. Ważne jest m.in. odpowiednie ustawienie łóżeczka czy przewijaka oraz unikanie dźwigania ponad siły. [1-4].

Podsumowanie

Prowadzenie ciąży u pacjentki chorującej na CIDP wymaga szczególnej uwagi i regularnego monitorowania, ponieważ objawy mogą nasilać się zwłaszcza pod koniec ciąży i w pierwszych tygodniach połogu. W leczeniu stosuje się m.in. dożylne immunoglobuliny (IVIG), które są uznawane za bezpieczne i skuteczne. W przypadku terapii podtrzymującej można korzystać z immunoglobulin podskórnych (SCIG), które pacjentka może podawać samodzielnie w domu po odpowiednim przeszkoleniu. Kluczowa jest współpraca neurologa, ginekologa i fizjoterapeuty oraz aktywny udział pacjentki w decyzjach dotyczących terapii i rehabilitacji. Dzięki temu możliwe jest lepsze kontrolowanie objawów i poprawa jakości życia zarówno w ciąży, jak i po porodzie.

Żródła:

1. Tholu C, Choudhary A, Yadav A, Babtiwale S. Managing the diagnostic challenge: chronic inflammatory demyelinating polyneuropathy during pregnancy. BMJ Case Rep. 2024;17(8):e262093. doi:10.1136/bcr-2024-262093
2. Gogia B, Cabrero FR, Suheb MZK, Lui F, Rai PK. Chronic Inflammatory Demyelinating Polyradiculoneuropathy. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan.
3. Kohle F, Kuwabara S, Lehmann HC. Chronic inflammatory demyelinating polyneuropathy and pregnancy: systematic review. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2023;94(11):835–842. doi:10.1136/jnnp-2023-331335.
4. Kim W, Kim JH, Bae DW, An JY. Postpartum attacks of acute-onset chronic inflammatory demyelinating polyneuropathy in a young woman with successive pregnancies. Quant Imaging Med Surg. 2021;11(6):2749–2753. doi:10.21037/qims-21-177.